Trước năm 2013, tất cả các bài viết về cuộc đảo chính ở Iran đều bị vu cáo là thuyết âm mưu và hầu hết giới cầm quyền Mỹ đều phủ nhận mối liên hệ giữa tình báo Mỹ và cuộc lật đổ đẫm máu tại Iran năm 1953.
60 năm sau đó, vào năm 2013, lần đầu tiên tài liệu tuyệt mật của CIA được mở một phần cung cấp cho trường đại học tổng hợp George Washington nghiên cứu (đường link phía dưới), lưu trữ nó mới hé lộ sự khôn khéo của người Mỹ trong những cuộc bạo loạn, lật đổ ở nước ngoài, cụ thể là Iran.
Ông Mohammad Mossadegh khi ấy, một nhà lãnh đạo dân chủ, được bầu cử tự do có xu hướng cải tổ, thân phương tây lên năm quyền. Tuy vậy bên cạnh đó chủ trương lãnh đạo của ông là cân bằng quyền lợi, chú tâm tới việc phân chia lợi nhuận từ dầu mỏ cho dân nghèo. Năm 1951 ông thậm chí còn được tạp chí Times đưa thành nhân vật của năm và được ca ngợi hết lời. Thế nhưng trớ trêu thay, nguồn dầu mỏ từ miền tây Iran khi ấy, nơi mà Sadam Husein gần 10 năm trời cố chiếm bằng được, cũng là nguồn dầu mỏ mà phương tây hoàn toàn phụ thuộc khiến cho việc cân bằng quyền lợi giữa người dân Iran xung đột với quyền lợi tiếp cận dầu mỏ của phương tây.
Sau một thời gian dài tình báo Mỹ CIA và tình báo Anh MI6 được sự ủy nhiệm từ chính quyền Anh và Mỹ, trực tiếp dưới sự điều hành của bộ ngoại giao Mỹ, đã đầu tư những khoản tiền rất lớn để mua một số nhân vật tướng lĩnh trong quân đội Iran và những kẻ xuống đường bạo loạn. Hàng trăm người chết sau đó và một chính quyền bù nhìn được thành lập và đó là nguyên nhân của cuộc cách mạng Hồi giáo năm 1979 sau này.
Cho tới nay, kể cả khi một số tài liệu được giải mật, rất nhiều vấn đề vẫn chưa thể làm rõ hoàn toàn. CIA và MI6 đã mua những nhân vật nào, đầu tư khoản tiền lớn ra sao,... tất cả vẫn còn nằm trong bóng tối. Tuy vậy nhiều sự kiện hồi ấy diễn ra hoàn toàn trùng hợp với nhiều bài viết, cuốn sách từng được in và phát hành và phần nào đó cũng chỉ là sự phán đoán thông qua kết nối các sự kiện bề ngoài.
Do ông Mossadegh quốc hữu hóa nguồn dầu mỏ thời ấy vốn nằm trong tay các ông chủ Anh và Mỹ khiến cho các tập đoàn dầu mỏ của Mỹ và Anh điêu đứng, mất đi nguồn lợi khổng lồ dầu mỏ từ Iran. Nhân vật đầu tiên mà CIA và MI6 nhắm tới là nhà vua của Iran (gần như bị truất phế) thời ấy. Phía Mỹ yêu cầu vị vua này đưa tướng Fazlollah Zahedi, một kẻ chống cộng cực đoan, nguyên bộ trưởng nội vụ một thời lên làm thủ tướng. Nếu không chấp nhận cộng tác với phía Mỹ, lời đe dọa từ phía Mỹ với vị vua đó, người Mỹ sẽ hành động đơn phương và đó sẽ là dấu chấm hết cho triều đại của ông ta.
Dưới sức ép của Mỹ, ngày 13 tháng 8 năm 1953, vua Iran đã ký lệnh sa thải Mossadegh cho thôi chức thủ tướng và đưa ông Zahedi lên thay thế. Được sự ủng hộ của người dân, ông Mossadegh vẫn trụ vững và gọi đó là cuộc đảo chính và dọa sẽ cho bắt giam nhà vua, do sợ hãi ông vua Iran đã chạy trốn sang Bagdad.
Việc gì xảy ra trong giai đoạn này là những tài liệu mà phía CIA vẫn giữ kín. Chỉ biết rằng phía Mỹ và Anh coi đó là cuộc đảo chính hụt và như ở nhiều nơi khác, ông Mossadegh bắt đầu được "quỉ hóa", được coi là "Hitler" để hợp pháp hóa các cuộc can thiệp sau này vào Iran.
Một thời gian sau, một số người mặc quân phục xuống đường tuần hành và sau đó hàng ngàn người khác cũng đi theo. Những cuộc phá hoại, gây bạo loạn bất ổn trên đường phố mà theo GWU giải mã là nhờ vào khoản tiền lớn của CIA và MI6 khiến cho hàng trăm người thiệt mạng. Quân đội Iran khi ấy đứng ngoài hoặc một bộ phận do chịu sự điều hành của tướng Zahedi đã khiến ông Mossadegh phải chấp nhận thua cuộc.
Những năm sau đấy, Iran trở thành khách hàng lớn mua vũ khí của Mỹ và Anh. Thêm vào đó là nguồn lợi từ dầu mỏ hoàn toàn chảy vào túi tài phiệt Anh/Mỹ, đời sống dân chúng lầm than và đó cũng là nguyên nhân của cuộc cách mạng năm 1979 thành công sau này.
Như mọi cuộc "cách mạng" nhờ bạo loạn, lật đổ mà người Mỹ can thiệp, bằng tiền, bằng ngoại giao hoặc trực tiếp bằng quân sự, người Mỹ theo đuổi rất nhiều chủ thuyết khác nhau. Nhưng hầu hết những nhân vật như ông Mossadegh đều được người Mỹ theo một trình tự rất bài bản, tuy rằng cũ nhưng vô cùng hiệu quả: Thông qua kênh ngoại giao, truyền thông biến họ thành quỉ dữ, thậm chí gọi họ là Hitler, qua đó tạo sự đồng thuận của người dân trong và ngoài nước. Nơi nào can thiệp bằng quân sự được họ sẽ gửi quân đội tới, nếu đổ máu thiệt hại quá lớn họ sẽ qua ngoại giao, bao vây cấm vận. Và nếu cả hai cách đó không thành thì họ sẽ dùng những đồng ngoại tệ mạnh để mua, để thâu tóm quyền lực, nhằm hỗ trợ lật đổ. Ông Mossadeghlà người đầu tiên "được" Mỹ gọi là Hitler, vài năm sau đó là ông Nasser của Ai Cập, ông Allende của Chile, ông Hugo Chavez của Venezuela,... và bây giờ là Assad của Syria và Putin của Nga. Bài cũ nhưng nó vô cùng hữu hiệu. Vài chục năm sau này, mặc cho sự chối bỏ trách nhiệm của người Mỹ ở Syria, những tài liệu mật của họ rất có thể lại được tiết lộ để cho thế hệ sau nhìn vào đó làm gương.
Các tài liệu mật được giải mã hiện lưu trữ trong trường đại học George Washington: http://nsarchive.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB435/
60 năm sau đó, vào năm 2013, lần đầu tiên tài liệu tuyệt mật của CIA được mở một phần cung cấp cho trường đại học tổng hợp George Washington nghiên cứu (đường link phía dưới), lưu trữ nó mới hé lộ sự khôn khéo của người Mỹ trong những cuộc bạo loạn, lật đổ ở nước ngoài, cụ thể là Iran.
Ông Mohammad Mossadegh khi ấy, một nhà lãnh đạo dân chủ, được bầu cử tự do có xu hướng cải tổ, thân phương tây lên năm quyền. Tuy vậy bên cạnh đó chủ trương lãnh đạo của ông là cân bằng quyền lợi, chú tâm tới việc phân chia lợi nhuận từ dầu mỏ cho dân nghèo. Năm 1951 ông thậm chí còn được tạp chí Times đưa thành nhân vật của năm và được ca ngợi hết lời. Thế nhưng trớ trêu thay, nguồn dầu mỏ từ miền tây Iran khi ấy, nơi mà Sadam Husein gần 10 năm trời cố chiếm bằng được, cũng là nguồn dầu mỏ mà phương tây hoàn toàn phụ thuộc khiến cho việc cân bằng quyền lợi giữa người dân Iran xung đột với quyền lợi tiếp cận dầu mỏ của phương tây.
Sau một thời gian dài tình báo Mỹ CIA và tình báo Anh MI6 được sự ủy nhiệm từ chính quyền Anh và Mỹ, trực tiếp dưới sự điều hành của bộ ngoại giao Mỹ, đã đầu tư những khoản tiền rất lớn để mua một số nhân vật tướng lĩnh trong quân đội Iran và những kẻ xuống đường bạo loạn. Hàng trăm người chết sau đó và một chính quyền bù nhìn được thành lập và đó là nguyên nhân của cuộc cách mạng Hồi giáo năm 1979 sau này.
Cho tới nay, kể cả khi một số tài liệu được giải mật, rất nhiều vấn đề vẫn chưa thể làm rõ hoàn toàn. CIA và MI6 đã mua những nhân vật nào, đầu tư khoản tiền lớn ra sao,... tất cả vẫn còn nằm trong bóng tối. Tuy vậy nhiều sự kiện hồi ấy diễn ra hoàn toàn trùng hợp với nhiều bài viết, cuốn sách từng được in và phát hành và phần nào đó cũng chỉ là sự phán đoán thông qua kết nối các sự kiện bề ngoài.
Do ông Mossadegh quốc hữu hóa nguồn dầu mỏ thời ấy vốn nằm trong tay các ông chủ Anh và Mỹ khiến cho các tập đoàn dầu mỏ của Mỹ và Anh điêu đứng, mất đi nguồn lợi khổng lồ dầu mỏ từ Iran. Nhân vật đầu tiên mà CIA và MI6 nhắm tới là nhà vua của Iran (gần như bị truất phế) thời ấy. Phía Mỹ yêu cầu vị vua này đưa tướng Fazlollah Zahedi, một kẻ chống cộng cực đoan, nguyên bộ trưởng nội vụ một thời lên làm thủ tướng. Nếu không chấp nhận cộng tác với phía Mỹ, lời đe dọa từ phía Mỹ với vị vua đó, người Mỹ sẽ hành động đơn phương và đó sẽ là dấu chấm hết cho triều đại của ông ta.
Dưới sức ép của Mỹ, ngày 13 tháng 8 năm 1953, vua Iran đã ký lệnh sa thải Mossadegh cho thôi chức thủ tướng và đưa ông Zahedi lên thay thế. Được sự ủng hộ của người dân, ông Mossadegh vẫn trụ vững và gọi đó là cuộc đảo chính và dọa sẽ cho bắt giam nhà vua, do sợ hãi ông vua Iran đã chạy trốn sang Bagdad.
Việc gì xảy ra trong giai đoạn này là những tài liệu mà phía CIA vẫn giữ kín. Chỉ biết rằng phía Mỹ và Anh coi đó là cuộc đảo chính hụt và như ở nhiều nơi khác, ông Mossadegh bắt đầu được "quỉ hóa", được coi là "Hitler" để hợp pháp hóa các cuộc can thiệp sau này vào Iran.
Một thời gian sau, một số người mặc quân phục xuống đường tuần hành và sau đó hàng ngàn người khác cũng đi theo. Những cuộc phá hoại, gây bạo loạn bất ổn trên đường phố mà theo GWU giải mã là nhờ vào khoản tiền lớn của CIA và MI6 khiến cho hàng trăm người thiệt mạng. Quân đội Iran khi ấy đứng ngoài hoặc một bộ phận do chịu sự điều hành của tướng Zahedi đã khiến ông Mossadegh phải chấp nhận thua cuộc.
Những năm sau đấy, Iran trở thành khách hàng lớn mua vũ khí của Mỹ và Anh. Thêm vào đó là nguồn lợi từ dầu mỏ hoàn toàn chảy vào túi tài phiệt Anh/Mỹ, đời sống dân chúng lầm than và đó cũng là nguyên nhân của cuộc cách mạng năm 1979 thành công sau này.
Như mọi cuộc "cách mạng" nhờ bạo loạn, lật đổ mà người Mỹ can thiệp, bằng tiền, bằng ngoại giao hoặc trực tiếp bằng quân sự, người Mỹ theo đuổi rất nhiều chủ thuyết khác nhau. Nhưng hầu hết những nhân vật như ông Mossadegh đều được người Mỹ theo một trình tự rất bài bản, tuy rằng cũ nhưng vô cùng hiệu quả: Thông qua kênh ngoại giao, truyền thông biến họ thành quỉ dữ, thậm chí gọi họ là Hitler, qua đó tạo sự đồng thuận của người dân trong và ngoài nước. Nơi nào can thiệp bằng quân sự được họ sẽ gửi quân đội tới, nếu đổ máu thiệt hại quá lớn họ sẽ qua ngoại giao, bao vây cấm vận. Và nếu cả hai cách đó không thành thì họ sẽ dùng những đồng ngoại tệ mạnh để mua, để thâu tóm quyền lực, nhằm hỗ trợ lật đổ. Ông Mossadeghlà người đầu tiên "được" Mỹ gọi là Hitler, vài năm sau đó là ông Nasser của Ai Cập, ông Allende của Chile, ông Hugo Chavez của Venezuela,... và bây giờ là Assad của Syria và Putin của Nga. Bài cũ nhưng nó vô cùng hữu hiệu. Vài chục năm sau này, mặc cho sự chối bỏ trách nhiệm của người Mỹ ở Syria, những tài liệu mật của họ rất có thể lại được tiết lộ để cho thế hệ sau nhìn vào đó làm gương.
Các tài liệu mật được giải mã hiện lưu trữ trong trường đại học George Washington: http://nsarchive.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB435/
Karel Phùng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét